تقریباً در تمامی خانه‌ها و بسیاری از شرکت‌ها و مغازه‌ها یک یخچال روشن وجود دارد که سوختن یا خرابی آن یک معضل بزرگ ایجاد می‌کند. با توجه به قیمت گران یخچال و فریزرها در مقایسه با دیگر محصولات برقی و الکتریکی و ساختار حساس‌تر آنها، محافظت، استفاده و نگهداری درست از آنها اهمیت بیشتری دارد. عمده‌ترین علت خرابی یخچال و فریزرها، نوسانات ولتاژ برق است و با نصب یک محافظ استاندارد و باکیفیت می‌توان مانع از آسیب نوسانات شد و به میزان قابل توجهی عمر این وسایل را افزایش دهیم. در ادامه ابتدا به معرفی محافظ ولتاژ و اجزای آن می‌پردازیم و پس از بررسی علت نیاز یخچال به محافظ، مهمترین ویژگی‌هایی که یک محافظ یخچال خوب باید داشته باشد را معرفی خواهیم کرد.
محافظ ولتاژ چیست و از چه اجزایی تشکیل شده است؟
محافظ یک دستگاه الکترونیکی است که مانع ورود جریان‌های اضافی به وسایل برقی می‌شود و از سوختن و یا وارد شدن آسیب به وسایل گران قیمت برقی جلوگیری می‌کند. محافظ علاوه بر محافظت در برابر نوسانات جریان برق ورودی از پریز، وسایل الکتریکی را از نوسانات ناشی از جریان الکتریکی در کابل و سیم‌ها، رعد و برق و… نیز ایمن می‌کند.
اگرچه بعضی از اجزای الکتریکی تشکیل دهنده محافظ‌های ولتاژ می‌تواند متفاوت باشد اما نهایتاً کاربرد و عملکرد تمامی آنها یکسان است. تمامی محافظ‌ها شامل رله، تایمر، خازن، دیود، چراغ‌های ال ای دی، مقاومت، مقایسه‌گر می‌شوند. با ترکیب این اجزای الکتریکی، مداری ساخته می‌شود که جریان‌ها برق بیش از 250 ولت و کمتر از 170 ولت را قطع می‌کند.
چرا یخچال و فریزر را بدون محافظ برق نباید روشن کرد؟
محافظ برق یک وسیله الکترونیکی است که از وسایل برقی مانند یخچال، ماشین لباسشویی، پکیج و… در برابر نوسان‌های ولتاژ AC در خطوط شبکه برق رسانی محافظت می‌کند. دستگاه محافظ ولتاژ (موج گیر) این کار را با مسدود کردن ورودی ولتاژ یا انتقال آن به زمین این کار را انجام می‌دهد. هر گونه نوسان ولتاژی برای یخچال‌ها خطرناک است، زیرا نه تنها شامل لوازم الکترونیکی پیچیده هستند، بلکه یک کمپرسور نیز دارند. بنابراین استفاده از محافظ برای روشن کردن یخچال الزامی است .
عمر مفید یک یخچال در صورت استفاده درست حداقل 17 سال است، اما به دلیل استفاده و نگهداری نادرست این مقدار معمولاً کاهش می‌یابد. افزایش ناگهانی ولتاژ اصلی‌ترین علت خرابی یخچال و فریزرها است زیرا باعث افزایش ناگهانی جریان الکتریکی و تولید گرمای بیش از حد می‌شود. گرمای ایجاد شده معمولاً به سه قسمت از اجزای یخچال آسیب وارد می‌کند.
- اجزای الکترونیکی (بورد کنترلی)
- کمپرسور و یا موتور
- یخ ساز
بورد کنترلی یخچال معمولاً از اجزای الکترونیکی تشکیل شده است و جریان زیاد باعث تولید گرمای بیش از حد و خراب شدن آن می‌شود. البته بورد در مقایسه با سایر اجزا قیمت ارزان‌تری دارد و اگر آسیب ببیند عموماً به راحتی قابل تعویض است.
کمپرسور مهمترین قسمت یخچال است که شامل موتور نیز می‌شود. عملکرد کمپرسور یخچال مستقیما به کیفیت برقی که وارد آن می‌شود بستگی دارد. کمپرسور از سایر اجزا حساس‌تر است، زود خراب می‌شود و اصلی‌ترین علت خرابی آن افزایش سرعت است. هزینه تعویض و تعمیر کمپرسور معمولاً بالا است و اگر خراب شود، عموماً قابل تعمیر نیست و نهایتاً مجبور به تعویض یخچال می‌شویم.
از دیگر اجزای حساس به افزایش ولتاژ، یخ ساز است. ورود جریان بیشتر از محدوده مجاز باعث تولید گرمای زیاد در اجزای یخچال و اتصال کوتاه شدن (سوختن) اجزای الکتریکی یخ ساز می‌شود. البته قطعات الکتریکی یخ ساز اگر در بازار پیدا شوند، نسبتاً ارزان و به راحتی قابل تعویض هستند.
محافظ یخچال خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
محافظ‌های یخچال موجود در بازار برند و مدل‌های متنوعی دارند. اگرچه تمامی آنها نهایتاً از وسایل شما محافظت می‌کنند اما پیش از اقدام به خرید محافظ باید مواردی را بدانید تا بتوانید بهترین و مناسب‌ترین برند را خریداری کنید.
1- نوع هسته یا مغزی
احتمالاً اگر پیش از این محافظی خریده باشید با کلمات سرامیکی و پلی آمید آشنایی دارید. هسته محافظ‌ها عموماً از مواد سرامیکی یا پلی آمید (پلاستیکی) ساخته می‌شود. هسته سرامیکی اگرچه ساختار شکننده‌تری دارد اما مقاوم‌تر است. سرامیک در جریان‌های بالا عملکرد بهتری دارد و در آمپرهای زیاد گرم نمی‌شود. به همین دلیل محافظ با هسته سرامیک طول عمر بیشتری دارد و گران‌تر است. هسته پلی آمید که به اسم هسته پلاستیکی نیز شناخته می‌شود در مقایسه با سرامیک ارزان‌تر است و به دلیل ایجاد ارتباط آسان و راحت بین سیم‌ها در اتصالات الکتریکی پرکاربرد است. هسته پلی آمید در برابر جریان‌های ورودی بیش از حد ممکن است آب شود.
2- چراغ‌های ال ای دی LED برای نمایش حالت کاری محافظ
بر روی هر محافظ ولتاژی باید حداقل 3 و در حالت استاندارد 4 چراغ برای نمایش وضعیت محافظ و نوع جریان برق ورودی به وسایل برقی، تعبیه شده باشد. ال ای دی‌های روی محافظ‌های برق در سه رنگ سبز، زرد و قرمز هستند. زمانی که ال ای دی سبز رنگ روشن است، محافظ در حالت عادی کار می‌کند و جریان برق به یخچال وارد می‌شود.ال ای دی قرمز رنگ زمانی روشن می‌شود که دامنه ولتاژ ورودی به محافظ بیش از 250 ولت و کمتر از 170 ولت باشد. در این حالت محافظ مانع از ورود جریان به یخچال می‌شود و از آسیب به بورد و کمپرسور آن جلوگیری می‌کند. با بازگشت دامنه ولتاژ به مقدار ایمن، تایمر محافظ شروع به کار می‌کند و چراغ ال ای دی زرد رنگ روشن می‌شود. تایمر بعد از زمان تقریبی ۳ تا ۵ دقیقه جریان برق را برقرار می‌کند و محافظ به حالت کار عادی باز می‌گردد و چراغ سبز رنگ روشن می‌شود.
3- طول کابل
مدل‌های مختلف عرضه شده در بازار، طول کابل‌های متفاوتی دارند. البته محافظ ممکن است بدون کابل باشد و مستقیماْ به پریز زده شود، که بیشتر برای کولر گازی و پکیج مناسب است. طول کابل محافظ ها از 1 تا 5 متر متغیر است. لازم است پیش از اقدام به خرید فاصله یخچال و فریزر را تا پریز دیوار، با متر اندازه گیری کنید. بهتر است کابل محافظ، طول بیشتری از فاصله اندازه گیری شده داشته باشد.
4- تعداد پورت
ابتدا تعداد وسایلی که قصد دارید به محافظ بزنید را مشخص کنید، سپس محافظی را بخرید که حداقل یک پورت بیشتر داشته باشد. البته شرکت‌های سازنده، محافظ یخچال را معمولاْ با دو پورت طراحی می‌کنند که یک پورت برای یخچال و پورت دیگر برای فریزر استفاده شود.
5- جریان و توان
توان محافظ های عرضه شده در بازار بیش از ۱۰۰۰-۱۵۰۰ وات است. البته برای یخچال، محافظ با توان تقریبی ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ بهتر است. جریان مناسب برای یخچال 10 آمپر می‌باشد.
6- علامت استاندارد
در خرید هر محصول الکتریکی، علامت استاندارد بسیار مهم است. کالایی که علامت استاندارد داشته باشد، آزمایش شده است، تمامی فاکتورهای مهم یک محصول خوب را دارد، عملکرد آن ایمن است و در نتیجه آسیب جبران ناپذیری به وسایل الکتریکی وارد نمی‌کند.
7- گارانتی و خدمات پس از فروش
معمولاً برندهای ایرانی تولید کننده محافظ، همراه با محصول گارانتی در فروشگاه سورا کالا ارائه می شود. محصول با گارانتی به شما این اطمینان را می‌دهد که در صورت عملکرد غیرعادی یا خرابی بتوانید کالا را تعویض و یا تعمیر کنید.